De kasteelsite van Grevenbroek, in een eerste fase archeologisch beschermd door Vlaanderen.

kasteel Grevenbroek 1606

Bevoegd minister Van Diependaele heeft medio maart 2023 de site van het oude kasteel van Grevenbroek voorlopig beschermd. Na een lokaal openbaar onderzoek kan de site volledig beschermd worden. Dat betekent dat er nooit zomaar graaf- of bouwwerken hier kunnen plaatsvinden.
Het gevaar hiervoor is trouwens beperkt. Maar in het verleden hebben bepaalde eigenaars wel historische vernielingen aangebracht, vooral aan de structuur van de oude omwallingen van het voormalige kasteel.

Over het uitzicht van dit kasteel is nagenoeg niets bekend. In de jaren 1950-1980 werd er wel zeer veel over gespeculeerd, maar zonder veel historische onderbouwde studie. Zo is de maquette van dit kasteel, dat in het museum Grevenbroek te Achel kan bezocht worden, wel een heel attractieve maar romantische reconstructie.
De contouren van het kasteel zijn dankzij geofysische onderzoek door de universiteit van Gent in 2020 wel verduidelijkt. Dat is een belangrijke stap geweest in de besluitvorming van de Vlaamse overheid om de site archeologisch te beschermen.
Een studie van de lokale historicus L. Van de Sijpe op 6 februari 2020 aan het agentschap Onroerend erfgoed Vlaanderen en aan de IOED Lage Kempen bezorgd, gaf alvast de nodige historische achtergrond.

Het kasteel Grevenbroek was in eerste instantie de woning van de heer van Grevenbroek, een samenvoeging van de huidige gemeente Hamont, Achel en Sint-Huibrechts-Lille Dit kasteel werd vermoedelijk in de eerste decennia van de 14de eeuw gebouwd, maar werd in 1401 grondig vernield naar aanleiding van een grensbetwisting tussen Achel en Neerpelt.
Rond 1420 werd het kasteel heropgebouwd en werd het tot ca 1490 bewoond door familieleden van Grevenbroek. Nadien kwam het in handen van andere adellijke families, zelfs de Luikse prinsbisschop Van Zevenbergen ten persoonlijke titel.
In 1585 kocht de staat Luik de heerlijkheid Grevenbroek en het kasteel als eigendom.
Tot 1702 bleef het enigszins bewoond, maar werd het meer en meer verwaarloosd. In 1702 werd het tijdens de Spaanse Successieoorlog volledig met de grond gelijk gemaakt, omdat het door diverse legerbendes als uitvalsbasis gebruikt werd.
Sindsdien was het verlaten en resten enkel onduidelijke, zeer fragmentaire muurresten maar toch nog imposante wallen van de vrij grote kasteelsite.

Uiteraard is de definitieve archeologische bescherming van deze site een grote historische meerwaarde voor Hamont-Achel.
Hopelijk kan de site ook voor het grote publiek, op de een of andere manier, zichtbaar en bezocht worden.